აზია
22 მარტი 2016
31660
გაზიარება
ტერაკოტის არმია იმპერატორის დასაცავად
1974 წლის მარტში არტეზიული ჭის თხრის დროს მუშებმა შემთხვევით ჩვენი დროის ერთ-ერთი საოცრება - ტერაკოტის არმია აღმოაჩინეს, რომელიც 8099 ქანდაკებას ითვლის. შემდგომმა კვლევებმა დაადასტურა, რომ ეს არმია იმპერატორ ცინ ში ხუანდის ეკუთვნოდა, რომელიც ამ არმიასთან ერთად დაკრძალეს. ერთ-ერთი მონაცემის თანახმად, იმპერატორს ცოცხალი მეომრების დამარხვა სურდა, მაგრამ სავარაუდო აჯანყების შიშით გადააფიქრებინეს მრჩეველებმა.
ცინ შიხუანდის სამარხი კომპლექსი ქალაქ სიანის აღმოსავლეთით, შენსის პროვინციაში მდებარეობს და იმპერატორის სასახლის კონსტრუქციის მიხედვით აშენდა.
არმია რამოდენიმე იარუსადაა გამლაგებული. 1974 წელს მხოლოდ არმიის ავანგარდი აღმოაჩინეს, რომელიც 6 ათასი ფიგურისგან შედგებოდა. მეორე იარუსი, სადაც ორი ათასი მეომარი იყო დაფლული, მხოლოდ 10 წლის შემდეგ იქნა აღმოჩენილი. 1994 წელს უკევ ოფიცრების და გენერალების სამარხი იპოვეს, შემდეგ კი მუსიკოსების, აკრობატების და ა.შ. ფიგურები. გათხრების შემდგომი ეტაპი კი 2009 წელს დაიწყო და უკვე 1000-მდე სხვადასხვა სახეობის ფიგურაა აღმოჩენილი. მიწის ქვეშ მთელი სამყაროა დამარხული, რომელიც იმპერატორს, რწმენის თანახმად, საიქიოში უნდა გაყოლოდა თან.
არმიის დამარხვის სავარაუდო წლები ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 210-209 წწ-ა. ტერაკოტის მებრძოლებთან ერთად იმპერატორის სამარხში 70 ათასი მუშა დაიმარხა ოჯახებთან ერთად და დაახლოებით სამი ათასი ტყვე ქალი.
არმიის უნიკალურობა იმაში მდგომარეობს, რომ ყველა მეომრის სახე განსხვავებულია და ითვლება, რომ კონკრეტული ადამიანების მიხედვითაა ეს ფიგურები შექმნილი. ფიგურების ერთადერთი რეალობისგან შორს მდგომი თვისება მათი სიმაღლეა -ისინი 178-201 სმ-ს შორის მერყეობენ, თანაც მაღალი სამხედრო ჩინის მქონე ფიგურები უფრო მაღლები არიან, ვიდრე რიგითი მეომრები. ფიგურები საბრძოლო მდგომარეობაში არიან გაშეშებულები. განსხვავებულია ფიგურების ნაციონალობაც - ჩინელების გარდა აქ ვხვდებით ტიბეტელებს, მონღოლებს და ა.შ.
ადამიანთა ფიგურები მთლიანად არ არის გამოძერწილი, ისინი შედგენილია - თავები ცალკე მზადდებოდა, რაც ამ გრანდიოზული ამოცანის განხორციელებას აადვილებდა. მეომართა სახეები და მთლიანად თავები განსაკუთრებული სინატიფითა და ოსტატობითაა შესრულებული. თუ მათ არაფერი არ ახურავთ, მაშინ უმცირესი დეტალების გათვალისწინებითაა შესრულებული თმის ვარცხნილობაც კი. მეომართა სახეები, როგორც ჩანს, მთლიანად შეღებილი იყო (საღებავის ნარჩენები შემონახულია ზოგიერთ მათგანზე). გადმოცემულია ფიგურათა არამარტო გარეგნული თვისებები, არამედ, ნაწილობრივ, სულიერი მდგომარეობაც.
არმია მართკუთხედის ფორმით არის განლაგებული და ყველა მეომარი აღმოსავლეთისაკენ იმზირება. წინა სამ რიგში განლაგებულია 210 მეომარი, რომლებიც წინა ხაზს ქმნიან. მათ მოსდევენ მარშით მომავალი ჯარისკაცები და საბრძოლო ეტლში შებმული ცხენები. არმიის გვერდებსა და უკანა მხარეს განლაგებულია მეომართა რიგები, რომლებიც, შესაბამისად, ჩრდილოეთით, სამხრეთითა და დასავლეთით არიან მიმართულნი ჯარის გვერდებიდან და უკნიდან დასაცავად. სამარხში აღმოჩენილ თითოეულ მეომარს ბრინჯაოს ნამდვილი იარაღი ეჭირა ხელში. ისინი ძირითადად სამი ტიპის იყო: მშვილდ-ისრები, გრძელი და მოკლე შუბები. რაც ყველაზე საოცარია, იარაღი ჯერ კიდევ ბასრი და მბზინვარე იყო. ისინი 2 000 წლის განმავლობაში მიწაში ყოფნის შემდეგაც კი არ დაჟანგულა (იმათ გარდა, რომლებიც დაჭეჭყილი და დაზიანებული იყო). მიწისგან გაწმენდის შემდეგ იარაღები ისე გამოიყურებოდნენ, თითქოს, ეს-ესაა სახელოსნოდან მოიტანესო.
არმია გრანდიოზული სამარხის მხოლოდ ნაწილია - მიწის ქვეშ თავის დროზე მინი-ჩინეთი იყო შექმნილი, მდინარეებით, მთებით, ციხეებით, ნაგებობებით და ა.შ., რომლის შექმნაზეც 37 წლის განმავლობაში 700 ათასი ადამიანი მუშაობდა. იმპერატორის ცხოვრება მიწის ქვეშაც უნდა გაგრძელებულიყო. ისტორიკოსი სიმა ციანი, რომელიც ჩინური ისტორიოგრაფიის მამამთავარი იყო და ძვ.წ. 145-90 წწ. მოღვაწეობდა თავის ყველაზე განთქმულ ნაშრომში "შიჯი" ის წერდა, რომ პირველი იმპერატორი დამარხეს სასახლეებთან, კოშკებთან, ოფიციალურ პირებთან, ძვირფას არტეფაქტებთან და ნივთებთან ერთად. ამ ნაშრომის მიხედვით, ვერცხლისწყლის მეშვეობით 100 მდინარის იმიტაცია გააკეთეს და მათ თავზე ჭერი შვარსკვლავებით შეამკეს. ბოლოდროინდელი სამეცნიერო სამუშაოებისას სამარხი ბორცვის ნიადაგში დიდი რაოდენობით ვერცხლისწყალი აღმოაჩინეს, რაც სიმა ციანის ცნობათა სისწორეს ადასტურებს.
დღეს ამ ადგილას მუზეუმია, სადაც პარალელურ რეჟიმში არქეოლოგიური გათხრები მიმდინარეობს. ტერაკოტის მეომრებისა და ცხენების მუზეუმი ოფიციალურად 1979 წელს გაიხსნა. პირველი ორმოს დარბაზში მდგარი ადამიანი ხედავს დაახლოებით 1 000 მეომარსა და ცხენს, რომლებიც მიწიდან უკვე ამოღებული და გაწმენდილია. დანარჩენი ფიგურები სათითაოდ გაწმენდის პროცესშია. სამარხს ბოლომდე არ ხსნიან, რათა ფიგურები საიმედოდ იყვნენ დაცულნი მანამდე, სანამ მათი გაწმენდის დრო არ მოვა, რადგანაც მოხდა ისეთი შემთხვევა, როდესაც მიწიდან ამოღების შემდეგ ზოგიერთი ფიგურის შეღებილი ზედაპირი ნელ-ნელა გახუნდა და გაფუჭდა.
მნახველთათვის გახსნილია მთელი სივრცის მხოლოდ ერთი ნაწილი, ხოლო ზოგიერთ ადგილას ფოტოსა და ვიდეოს გადაღებაც კი აკრძალულია. მხოლოდ რამდენიმე ადამიანს (მათ შორის დედოფალ ელისაბედ II-ს) მისცეს ნება გაევლო თავად ქანდაკებებს შორის და ახლოდან დაეთვალიერებინა ისინი. დააკვირდით სახეებს - მათი გამომეტყველება სრულიად უნიკალური და განსხვავებულია. მუზეუმში არის პანორამული კინოთეატრიც, სადაც მსურველებს 20-წუთიანი ფილმის ნახვა შეუძლიათ იმაზე, როგორ მზადდებოდნენ მეომრები.
აქედან უამრავი სუვენირის წამოღება შეიძლება სამახსოვროდ, მაგრამ თუ 2500$-ს გადაიხდით, სრულმასშტაბიან ფიგურას დაგიმზადებენ.
ტერაკოტის არმია იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში 1987 წელს მოხვდა.
ცინ შიხუანდის სამარხი კომპლექსი ქალაქ სიანის აღმოსავლეთით, შენსის პროვინციაში მდებარეობს და იმპერატორის სასახლის კონსტრუქციის მიხედვით აშენდა.
არმია რამოდენიმე იარუსადაა გამლაგებული. 1974 წელს მხოლოდ არმიის ავანგარდი აღმოაჩინეს, რომელიც 6 ათასი ფიგურისგან შედგებოდა. მეორე იარუსი, სადაც ორი ათასი მეომარი იყო დაფლული, მხოლოდ 10 წლის შემდეგ იქნა აღმოჩენილი. 1994 წელს უკევ ოფიცრების და გენერალების სამარხი იპოვეს, შემდეგ კი მუსიკოსების, აკრობატების და ა.შ. ფიგურები. გათხრების შემდგომი ეტაპი კი 2009 წელს დაიწყო და უკვე 1000-მდე სხვადასხვა სახეობის ფიგურაა აღმოჩენილი. მიწის ქვეშ მთელი სამყაროა დამარხული, რომელიც იმპერატორს, რწმენის თანახმად, საიქიოში უნდა გაყოლოდა თან.
არმიის დამარხვის სავარაუდო წლები ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 210-209 წწ-ა. ტერაკოტის მებრძოლებთან ერთად იმპერატორის სამარხში 70 ათასი მუშა დაიმარხა ოჯახებთან ერთად და დაახლოებით სამი ათასი ტყვე ქალი.
არმიის უნიკალურობა იმაში მდგომარეობს, რომ ყველა მეომრის სახე განსხვავებულია და ითვლება, რომ კონკრეტული ადამიანების მიხედვითაა ეს ფიგურები შექმნილი. ფიგურების ერთადერთი რეალობისგან შორს მდგომი თვისება მათი სიმაღლეა -ისინი 178-201 სმ-ს შორის მერყეობენ, თანაც მაღალი სამხედრო ჩინის მქონე ფიგურები უფრო მაღლები არიან, ვიდრე რიგითი მეომრები. ფიგურები საბრძოლო მდგომარეობაში არიან გაშეშებულები. განსხვავებულია ფიგურების ნაციონალობაც - ჩინელების გარდა აქ ვხვდებით ტიბეტელებს, მონღოლებს და ა.შ.
ადამიანთა ფიგურები მთლიანად არ არის გამოძერწილი, ისინი შედგენილია - თავები ცალკე მზადდებოდა, რაც ამ გრანდიოზული ამოცანის განხორციელებას აადვილებდა. მეომართა სახეები და მთლიანად თავები განსაკუთრებული სინატიფითა და ოსტატობითაა შესრულებული. თუ მათ არაფერი არ ახურავთ, მაშინ უმცირესი დეტალების გათვალისწინებითაა შესრულებული თმის ვარცხნილობაც კი. მეომართა სახეები, როგორც ჩანს, მთლიანად შეღებილი იყო (საღებავის ნარჩენები შემონახულია ზოგიერთ მათგანზე). გადმოცემულია ფიგურათა არამარტო გარეგნული თვისებები, არამედ, ნაწილობრივ, სულიერი მდგომარეობაც.
არმია მართკუთხედის ფორმით არის განლაგებული და ყველა მეომარი აღმოსავლეთისაკენ იმზირება. წინა სამ რიგში განლაგებულია 210 მეომარი, რომლებიც წინა ხაზს ქმნიან. მათ მოსდევენ მარშით მომავალი ჯარისკაცები და საბრძოლო ეტლში შებმული ცხენები. არმიის გვერდებსა და უკანა მხარეს განლაგებულია მეომართა რიგები, რომლებიც, შესაბამისად, ჩრდილოეთით, სამხრეთითა და დასავლეთით არიან მიმართულნი ჯარის გვერდებიდან და უკნიდან დასაცავად. სამარხში აღმოჩენილ თითოეულ მეომარს ბრინჯაოს ნამდვილი იარაღი ეჭირა ხელში. ისინი ძირითადად სამი ტიპის იყო: მშვილდ-ისრები, გრძელი და მოკლე შუბები. რაც ყველაზე საოცარია, იარაღი ჯერ კიდევ ბასრი და მბზინვარე იყო. ისინი 2 000 წლის განმავლობაში მიწაში ყოფნის შემდეგაც კი არ დაჟანგულა (იმათ გარდა, რომლებიც დაჭეჭყილი და დაზიანებული იყო). მიწისგან გაწმენდის შემდეგ იარაღები ისე გამოიყურებოდნენ, თითქოს, ეს-ესაა სახელოსნოდან მოიტანესო.
არმია გრანდიოზული სამარხის მხოლოდ ნაწილია - მიწის ქვეშ თავის დროზე მინი-ჩინეთი იყო შექმნილი, მდინარეებით, მთებით, ციხეებით, ნაგებობებით და ა.შ., რომლის შექმნაზეც 37 წლის განმავლობაში 700 ათასი ადამიანი მუშაობდა. იმპერატორის ცხოვრება მიწის ქვეშაც უნდა გაგრძელებულიყო. ისტორიკოსი სიმა ციანი, რომელიც ჩინური ისტორიოგრაფიის მამამთავარი იყო და ძვ.წ. 145-90 წწ. მოღვაწეობდა თავის ყველაზე განთქმულ ნაშრომში "შიჯი" ის წერდა, რომ პირველი იმპერატორი დამარხეს სასახლეებთან, კოშკებთან, ოფიციალურ პირებთან, ძვირფას არტეფაქტებთან და ნივთებთან ერთად. ამ ნაშრომის მიხედვით, ვერცხლისწყლის მეშვეობით 100 მდინარის იმიტაცია გააკეთეს და მათ თავზე ჭერი შვარსკვლავებით შეამკეს. ბოლოდროინდელი სამეცნიერო სამუშაოებისას სამარხი ბორცვის ნიადაგში დიდი რაოდენობით ვერცხლისწყალი აღმოაჩინეს, რაც სიმა ციანის ცნობათა სისწორეს ადასტურებს.
დღეს ამ ადგილას მუზეუმია, სადაც პარალელურ რეჟიმში არქეოლოგიური გათხრები მიმდინარეობს. ტერაკოტის მეომრებისა და ცხენების მუზეუმი ოფიციალურად 1979 წელს გაიხსნა. პირველი ორმოს დარბაზში მდგარი ადამიანი ხედავს დაახლოებით 1 000 მეომარსა და ცხენს, რომლებიც მიწიდან უკვე ამოღებული და გაწმენდილია. დანარჩენი ფიგურები სათითაოდ გაწმენდის პროცესშია. სამარხს ბოლომდე არ ხსნიან, რათა ფიგურები საიმედოდ იყვნენ დაცულნი მანამდე, სანამ მათი გაწმენდის დრო არ მოვა, რადგანაც მოხდა ისეთი შემთხვევა, როდესაც მიწიდან ამოღების შემდეგ ზოგიერთი ფიგურის შეღებილი ზედაპირი ნელ-ნელა გახუნდა და გაფუჭდა.
მნახველთათვის გახსნილია მთელი სივრცის მხოლოდ ერთი ნაწილი, ხოლო ზოგიერთ ადგილას ფოტოსა და ვიდეოს გადაღებაც კი აკრძალულია. მხოლოდ რამდენიმე ადამიანს (მათ შორის დედოფალ ელისაბედ II-ს) მისცეს ნება გაევლო თავად ქანდაკებებს შორის და ახლოდან დაეთვალიერებინა ისინი. დააკვირდით სახეებს - მათი გამომეტყველება სრულიად უნიკალური და განსხვავებულია. მუზეუმში არის პანორამული კინოთეატრიც, სადაც მსურველებს 20-წუთიანი ფილმის ნახვა შეუძლიათ იმაზე, როგორ მზადდებოდნენ მეომრები.
აქედან უამრავი სუვენირის წამოღება შეიძლება სამახსოვროდ, მაგრამ თუ 2500$-ს გადაიხდით, სრულმასშტაბიან ფიგურას დაგიმზადებენ.
ტერაკოტის არმია იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაში 1987 წელს მოხვდა.
